Vào đầu tháng 10 vừa qua, đồng loạt các cổng kết nối điện tử lớn như Facebook, Instagram, WhatsApp đồng loạt sập mà không rõ lý do, tuy chỉ trong 6 tiếng nhưng đã ảnh hưởng tới hơn 3.5 tỷ người dùng trên toàn thế giới, trong đó, lượng người dùng truy cập về Crypto cũng không nhỏ bởi ngoài Twitter, Telegram, Discord thì Facebook cũng được nhiều dự án, KOLs,… truyền tải thông tin thị trường.
Sau hôm đó, cộng đồng một phần đã dành sự quan tâm tìm kiếm sang các trang mạng xã hội khác và đa phần là trang kết nối thuộc DeFi. Có lẽ mọi người vẫn còn e ngại về vấn đề mất kết nối lẫn các rủi ro về bảo mật thông tin.
Vậy nếu các trang điện tử bị gián đoạn hoặc sập một lần nữa, chúng ta sẽ dùng đến…? Tương lai mạng xã hội nào sẽ thống trị?
Hôm nay, mình sẽ chia sẻ đến anh em Top 5 mạng xã hội phi tập trung trên Blockchain, có thể sẽ là một dự án phát triển tiềm năng trong tương lai, mời anh em cùng đọc qua bài viết sau.
Mạng xã hội là gì?
Mạng xã hội (Social Network) là những trang web, nền tảng trực tuyến giúp liên kết giữa người dùng này với những người dùng khác, mục đích chung là cung cấp thông tin, truyền tải và chia sẻ dữ liệu, giúp mọi người có thể tham gia tương tác qua lại với nhau.
Social Network được thể hiện rõ khi chúng ta sử dụng các phương tiện truyền tin như máy tính, điện thoại,… trong việc gọi, chơi game, xem video, và các hoạt động trực tuyến khác. Mọi người sử dụng mạng xã hội để kết nối với người thân, bạn bè, khách hàng, đồng nghiệp,… Ưu điểm của mạng xã hội là đáp ứng được nhu cầu liên lạc của con người, giải quyết vấn đề truyền cấp tin (hội thoại, âm thanh, hình ảnh,…).
Hiện nay, một vài mạng xã hội trực tuyến được nhiều người tin dùng có thể kể đến như Youtube, Facebook, Twitter, Telegram, Discord,… cùng các Platform nổi bật khác anh em có thể xem trong bảng sau (theo Hootsuite).
Mạng xã hội phi tập trung là gì?
Mạng xã hội truyền thống thường sẽ thông qua một bên trung gian, và các dữ liệu đều được kiểm soát bởi tổ chức đó, vẫn sẽ có nhiều công ty/tập đoàn tuyên bố về cơ chế bảo mật tin nhưng nhìn chung vẫn có thể bị lộ (không mong muốn).
Ngoài ra, các nền tảng truyền thông lại dễ vướng phải vấn đề thông tin sai lệch, thiếu sự kiểm duyệt, quyền riêng tư, tính trung lập về chính trị và kiểm soát người dùng mạng,…
Nhận thấy khuyết điểm đó, ngày nay đã có khá nhiều dự án chuyên về mạng xã hội trên Blockchain được ra đời (còn gọi là Mạng xã hội phi tập trung – Decentralized Social Network), sẽ tương tự như node liên kết và truyền tải thông tin thông qua các Blockchain.
Mạng xã hội phi tập trung được xây dựng trên các blockchain một cách phi tập trung, hoạt động trên máy chủ độc lập thay vì chạy trên một máy chủ tập trung (doanh nghiệp kiểm soát). Dựa vào công nghệ chuỗi chéo (cross-chain) và mã nguồn mở, mạng xã hội phi tập trung còn cho phép dữ liệu được lưu trữ trong các máy chủ bất kỳ đâu, không bị bó hẹp bởi không gian & thời gian.
Mạng xã hội phi tập trung cho phép người dùng kiểm soát và quản lý thông tin hơn. Cá nhân người dùng có thể thiết lập mạng xã hội của họ cũng như xác định cách nó hoạt động. Thay vì bị giám sát bởi một bên trung gian, thì nay ai ai cũng được thoải mái trao đổi và đảm bảo về bảo mật khi chúng được phát triển trên Blockchain.
Tìm hiểu thêm về tính chất và cách vận hành của Blockchain thông qua bài viết sau đây, từ đó anh em sẽ thấy được tiềm năng của các mạng xã hội này.
Top 5 Mạng xã hội phi tập trung nổi bật
Aioz
Aioz là một nền tảng Blockchain Layer 1 với cơ chế phân phối nội dung trực tuyến (Content Delivery Network – CDN) tương tự như CDN trên Youtube.
Ngoài ra, nhờ vào blockchain mà Aioz còn giúp phân phối nội dung dễ dàng và nhanh hơn, node lưu trữ, streaming dữ liệu cũng thuận tiện. Khác với Youtube, Twitch thì Aioz là một nền tảng phi tập trung, khả năng mở rộng và tốc độ xử lý cao hơn nền tảng tập trung.
Trải nghiệm Aioz: https://aioz.tube/
Anh em cũng có thể tham gia truy cập vào các kênh streaming của Aioz để trải nghiệm sản phẩm mới này. Mình đã từng xem qua thì trên Aioz có đa dạng nội dung như gaming, thể thao, giải trí,… với giao diện bắt mắt và dễ dùng, với quan điểm cá nhân thì tương tự Youtube (một nhân bản nhưng có vẻ là khá tốt)
Một điểm nổi bật khác mình muốn đề cập, Aioz đã ra native token của dự án, token này chỉ được dùng để trả thưởng cho người dùng khi sử dụng nền tảng, nhưng tương lai thì có thể làm phí hoặc cơ chế quản trị platform. Dù thế nào, đây cũng là một “bản sao chất lượng” của Youtube.
SoMeeSocial
Nếu kể đến mạng xã hội phi tập trung thì SoMeeSocial là một trong những dự án đã được nhiều anh em sử dụng. Somee được biết đến với giao diện khá giống với Twitter, điểm khác biệt chính là hoạt động trên nền tảng blockchain cho phép người dùng có thể kiểm soát nội dung, danh tính của mình.
Somee ngoài giao diện bắt mắt và mang đến trải nghiệm người dùng tốt, dự án còn cho phép chúng ta kiếm được phần thưởng dựa trên chất lượng, nội dung đóng góp lên Somee. Đây cũng có thể xem như gói Incentives (vô thời hạn) của dự án dành riêng cho người dùng của họ.
Trải nghiệm Somee: https://somee.social/
Hiện để nhận phần thưởng quảng cáo thì anh em cần tải về ví Somee để lưu trữ – đây là ví thuộc blockchain Ethereum dễ dàng theo dõi quản lý tài khoản. Nhưng với cá nhân mình nhận thấy các token thuộc ERC-20 thì phí giao dịch khá cao, nên khi anh em sử dụng hãy lưu ý về gas gwei trước khi giao dịch nhé.
Dự án cũng đã ra token gồm SOMEE, SAT và SME, nền tảng cũng có nhiều version (IOS và Android) để người dùng lựa chọn. Cá nhân mình thấy thì giao diện người dùng của Somee còn khá thô sơ, mỗi tính năng chưa đi sâu để người dùng có thể trải nghiệm mượt mà, có thể dự án sẽ cần thêm thời gian để hoàn thiện sản phẩm của mình. Anh em có nghĩ Somee giống với Twitter không?
Grape Protocol
Grape Protocol là dự án về mảng Social thuộc hệ sinh thái Solana, Grape cung cấp bộ công cụ để tổ chức, người dùng có thể tạo ra các nhóm chat ẩn trên Discord có tên là Grape Acess. Đối với mình thì quả thật là một tính năng thú vị khi mình trải nghiệm sử dụng Grape. Nếu anh em đã sử dụng Discord thì cũng biết đó là phần mềm trò chuyện nhóm bằng voice chat (giọng nói) và cả văn bản, giao diện tối giản và khá dễ dùng.
Cụ thể, dựa vào cơ chế Dynamic Balance-Based Membership thì anh em có thể truy cập vào Discord (ẩn). Tính năng trên còn giúp admin trên các nhóm không tốn thời gian duyệt thành viên. Mới đây, Grape Protocol còn thông báo về hỗ trợ việc kiểm tra các NFT (đã xác minh) của người dùng.
Hiện dự án đã ra mắt token cùng tên (GRAPE) và sẽ được dùng cho việc nhận thưởng Liquidity Mining hằng tháng, và community fund cho cộng đồng. Ngoài ra, hệ sinh thái Solana đang ngày càng phát triển mạnh, khi vốn hoá hiện tại đã hơn 109 tỷ đô (theo Coingecko) thì các dự án nền tảng như Grape hứa hẹn khá tiềm năng.
Satellite
Satellite một nền tảng nhắn tin đến từ hệ sinh thái Solana, có thể gọi Satellite là một multi-platform messaging bởi tính phi tập trung không gian và cả thời gian.
Dự án mang đến các tính năng voice chat (giọng nói) với tốc độ phân giải video lên đến 4K. IPFS được tích hợp để người dùng có thể chia sẻ các tệp tin lớn, Satellite còn có tính năng mở rộng, biểu tượng cảm xúc (NFT) trong giao diện.
Satellite được xây dựng và không chạy trên máy chủ, giúp bảo đảm tính bảo mật và quyền riêng tư đối với người dùng. Ngoài ra, Satellite còn hỗ trợ Spotify và “daily message dividers” phân loại tin nhắn được thêm vào ứng dụng.
Hiện Satellite vẫn đang trong quá trình thử nghiệm, mình được biết thì dự án đã có hỗ trợ cho bản mobile thông qua vệ sinh PWA, có nghĩa các dữ liệu lưu trữ hay truyền đạt sẽ dễ dàng hơn bao giờ hết.
Sosol
Nếu đọc cái tên này anh em có liên tưởng đến dự án nào không?
Sosol chính là một mảnh ghép thuộc hệ sinh thái Solana. Cũng không quá lạ tại sao hệ Solana lại “bùng nổ” trong giai đoạn vừa qua, bởi sự hình thành các mảnh ghép trong hệ khá chắc chắn và quá rõ ràng.
Vốn dĩ Sosol được nhắc đến trong bài viết hôm nay, bởi đây cũng là một mạng xã hội phi tập trung, điểm nổi bật ở đây Sosol vừa giúp kết nối cộng đồng mà còn tạo cơ hội kiếm tiền cho người dùng. Cụ thể, Sosol sẽ có các nguyên tắc như sau:
- Democratic Engagement (Tương tác dân chủ hóa): Nội dung, văn bản, hình ảnh sẽ được cho phép đăng mà không sợ bị xóa hay kiểm duyệt nào cả.
- Open source (Mã nguồn mở): Các thông tin (không nhạy cảm) sẽ được công khai trong Sosol và bất kỳ ai cũng có thể xem và update chúng, anh em có thể hình dung việc chỉnh sửa thông tin trên Wikipedia nhưng nó sẽ được giới hạn tùy thuộc vào nội dung.
- Open data (Dữ liệu mở): Mục tiêu dài hạn của Sosol là cho phép mọi người có thể truy cập vào tất cả dữ liệu trực tuyến bằng Decentralized API. Nói cách khác quyền kiểm soát là nằm trong tay người dùng, vì thế dữ liệu sẽ được xử lý linh hoạt hơn.
- Speed (Tốc độ): Dựa vào nền tảng lớn mạnh Solana nên Sosol cũng được cung cấp tốc độ truy cập trực tuyến nhanh (khoảng 400 mili/giây) và thông số cao (65k + TPS), khả năng mở rộng dài hạn, phí giao dịch thấp (dưới $0.001).
- Monetized Content (Nội dung kiếm tiền): Khi tham gia Sosol anh em có thể vừa trải nghiệm vừa kiếm tiền bằng cách chia sẻ dữ liệu, nội dung phải có giá trị thực.
Dự án cũng có thông báo về token Sosol nhưng chúng được dùng để tương tác và chạy các program trên mainnet, ngoài ra còn làm rewards dành cho early users khi tham gia sử dụng Sosol.
Lời kết
Sự kết hợp giữa Mạng xã hội và Blockchain đã cho ra khá nhiều dự án mới mẻ và khả năng cao sẽ mang lại những cơ hội dành cho người dùng mới. Mình đang suy nghĩ liệu sẽ có một ngày các cổng thông tin điện tử truyền thống sẽ ngừng hoạt động, hay họ sẽ lựa chọn một phương án mới là chuyển giao từ tập trung sang phi tập trung, web 2 sang web 3, web 4,…
Tương tự như Facebook đã đổi tên thành Meta để “bắt kịp” trending, Twitter cho phép gửi Bitcoin đến creator (nói đơn giản là chuyển tips bằng BTC – một cách gián tiếp đồng ý Crypto), hay Telegram ra mắt TON, giúp người dùng khởi chạy Blockchain của riêng mỗi người và vô vàn các nâng cấp khác trên thế giới.
Hy vọng các nội dung trên sẽ giúp anh em phần nào hiểu thêm về các Mạng xã hội phi tập trung và tìm ra cho mình một dự án để trải nghiệm. Bài viết được mình thực hiện dựa trên những góc nhìn cá nhân cùng một số phân tích được tổng hợp lại từ nhiều nguồn nghiên cứu khác nhau.
