Chúng ta sống trong một kỷ nguyên mà dữ liệu đóng vai trò rất quan trọng trong mọi mặt của cuộc sống. Đi song song với sự phát triển của blockchain và Crypto chính là giá trị của dữ liệu được đưa lên chuỗi cũng ngày càng tăng. Để đáp ứng lượng dữ liệu lớn và giá trị cao, ta cần một nơi để lưu trữ chúng. Hôm nay mình sẽ cùng anh em tìm hiểu về mảng Decentralized Storage, ngôi nhà hiện tại và tương lai cho dữ liệu Crypto nói riêng và có thể là cho toàn bộ dữ liệu nói chung.
Trong bài ta sẽ cùng tìm hiểu Decentralized Storage là gì, cách chúng hoạt động, lợi ích chúng mang lại, những dự án nổi bật hiện nay cũng như những dự phóng cho mặt đầu tư.
Decentralized Storage là gì?
Decentralized Storage là hệ thống mà mỗi một thành phần trong đó chịu trách nhiệm lưu trữ một phần dữ liệu, những thành phần này cùng hoạt động với nhau và tạo thành một mạng lưới lưu trữ phi tập trung.
Trước đây khi nhắc đến lưu trữ dữ liệu, chúng ta có những cách sau:
- Ổ cứng vật lý: Hãy nghĩ đến các ổ HDD, SSD dùng để lưu trữ dữ liệu (video, tài liệu, nhạc,…) ở trong máy tính của anh em, hoặc là các USB mà anh em sử dụng để mang dữ liệu đi hàng ngày.
- Các bộ nhớ đám mây tập trung (Centralized cloud storage): Dữ liệu được host trên một máy chủ và được vận hành bởi một người, tổ chức (Google Drive, AWS,…).
Tuy nhiên các hình thức trên đều có những hạn chế và Decentralized Storage hay (lưu trữ phi tập trung) được tạo ra với mục đích cải tiến việc lưu trữ dữ liệu hiện nay.
Bối cảnh hiện tại của Decentralized Storage
Mình còn nhớ như in việc Google Drive shutdown vài tháng trước đây, lúc đó người dùng không thể truy cập được trong thời gian vài tiếng và quả thật lúc đó mình đã khá hoảng loạn. Rất nhiều dữ liệu cá nhân quan trọng, công việc dang dở, deadline học tập lúc đó không thể sử dụng, điều này đã cảnh tỉnh cho mình rằng chúng ta đang phụ thuộc vào những bên cung cấp dịch vụ này nhiều đến như thế nào.
Vì sao Decentralized Storage cần thiết?
Decentralized Storage là nhu cầu cần thiết cho cả nhánh Crypto và Non-Crypto, một vài nguyên nhân chính có thể kể đến như:
Sức nặng ngày càng lớn của việc decentralized
Theo Cloudwards, hiện có gần 94% doanh nghiệp, tổ chức sử dụng dịch vụ Centralized storage, trong đó AWS (Amazon Web Services) nắm 31% thị phần, Microsoft Azure là 20% và Google Cloud là 7%. Việc quyền lực nằm hầu hết trong tay các ông lớn công nghệ đã khiến họ có những động thái vượt quyền và gây ảnh hưởng đến quyền lợi người dùng.
Các tên tuổi lớn trên thế giới (Facebook, google,…) liên tục bị cáo buộc làm rò rỉ thông tin người dùng trong vài năm gần đây. Có vẻ như dữ liệu “cá nhân” không thực sự cá nhân như ta nghĩ. Ngoài ra, khách hàng cũng đang phải trả phí lưu trữ ngày càng tăng, tốc độ đường truyền không được cải thiện nhiều và các vấn đề liên quan.
Cloud computing và những con số – Nguồn: Cloudwards.net
Centralized Storage bản chất là các server đặt tập trung ở một vài nơi, do đó khi ta phụ thuộc vào dịch vụ này, có rất nhiều khả năng dữ liệu bị tấn công, ảnh hưởng bởi thiên tai hoặc xảy ra các sự cố khiến người dùng không thể truy cập được như ví dụ của mình phía trên.
Crypto ngày càng thu hút nhiều giá trị
Lượng tài sản mà Crypto đang thu hút có tốc độ tăng trưởng rất nhanh, điều này có nghĩa là dữ liệu on-chain đang ngày càng có giá trị hơn, và việc lưu trữ dữ liệu theo đó cũng ngày càng được quan tâm.
Ví dụ điển hình nhất cho việc này ta có thể kể đến case của Solana và Arweave. Vào tháng 12, 2020 Solana đã phát triển SOLAR bridge cho phép chuyển giao dữ liệu từ Solana để lưu trữ ở Arweave và cũng có thể truy vấn dữ liệu ngược lại từ Arweave sang Solana. Từ đó chart của cả hai token gần như đi tương đồng nhau. Minh chứng cho vai trò quan trọng của dữ liệu nói chung và việc lưu trữ dữ liệu nói riêng của Crypto.
Việc DeFi (Decentralized Finance) ngày càng phát triển và thu hút nhiều giá trị thể hiện nhu cầu thật sự của người dùng, và đồng thời yếu tố Decentralized chắc chắn sẽ được đặt lên hàng đầu để đáp ứng cho nhu cầu đó.
Mô hình hoạt động của Decentralized Storage
Tương tự như một blockchain, Decentralized Storage là một mạng lưới bao gồm nhiều node, mỗi node đóng vai trò trong việc bảo mật và lưu trữ dữ liệu với mô hình hoạt động như sau.
Lưu trữ file trên Decentralized Storage
Cơ chế lưu trữ file trên Decentralized Storage
Các bước lưu trữ file trên Decentralized Storage:
(1) Upload: Người dùng tải dữ liệu lên mạng lưới.
(2) Mã hóa: Dữ liệu được tự động mã hóa, chỉ có chính bạn và người được bạn cho phép mới có thể truy cập được dữ liệu.
(3) Chia nhỏ: Khi dữ liệu được mã hóa, chúng sẽ được chia nhỏ thành nhiều phần.
(4) Phân phối: Mỗi phần sẽ được lưu trữ ở các node khác nhau. Người dùng sẽ không cần phải tin tưởng bên lưu trữ nữa vì bản thân bên lưu trữ chỉ nắm giữ một phần nhỏ dữ liệu được mã hóa, từ đó giúp tăng mạnh độ bảo mật. Thêm vào đó người dùng cũng sẽ không phải lo lắng về việc mạng lưới sập ảnh hưởng đến dữ liệu và việc truy cập, thứ thường xuyên xảy ra ở các mạng lưới lưu trữ tập trung.
Nhận file từ Decentralized Storage
Các bước nhận file từ Decentralized Storage
Các bước nhận file từ Decentralized Storage:
(1) Gom dữ liệu: Các phần dữ liệu được tập hợp lại, lưu ý là ví dụ dữ liệu được chia thành 100 phần không có nghĩa là ta có 100 phần khác nhau, có thể chỉ có 20 phần khác nhau còn lại là bản sao và được phân chia ngẫu nhiên trên mạng lưới (tương tự như trộn đề thi). Do đó, khi gom dữ liệu chỉ cần 20/100 phần được ghép lại là ta đã có file hoàn chỉnh.
(2) Giải mã file: File được giải mã.
(3) Tải file: Quy trình này tương tự việc anh em tải file từ Google Drive, AWS,…
Nhìn vào model này ta có thể thấy độ bảo mật và tính decentralized là rất cao, người dùng sẽ không cần tin tưởng bên cung cấp dịch vụ nữa và sẽ không còn nỗi lo bị kẻ xấu đánh cắp dữ liệu cũng như phải chịu đựng những lần “sập cầu dao” khiến ta không thể truy cập dữ liệu.
So sánh Decentralized Storage với Centralized Storage
Phía dưới là những ưu điểm điểm của Decentralized Storage so với Centralized Storage cũng như những hạn chế của chúng.
Ưu điểm
1. Tính bảo mật
Với Centralized Storage, dữ liệu được lưu ở những máy chủ (server) tập trung, điều này khiến cơ sở dữ liệu trở thành miếng mồi ngon cho kẻ tấn công và có khả năng chịu tác động của thiên tai nói chung.
Còn với Decentralized Storage, dữ liệu được phân phối và lưu trữ ở nhiều nodes trên mạng lưới từ đó tạo ra một lớp bảo mật đầu tiên, các dữ liệu này được chia nhỏ và mã hóa do đó có thêm một lớp bảo mật nữa cho dữ liệu.
2. Tính hiệu quả
Với Centralized Storage, dữ liệu được lưu tập trung ở các máy chủ cố định, để lưu được số dữ liệu ngày càng lớn đó yêu cầu máy chủ phải mạnh với dung lượng lưu trữ lớn. Điều này cũng khiến traffic nhiều lúc tắc nghẽn do có quá nhiều người truy cập.
Với Decentralized Storage, việc dữ liệu được chia nhỏ và lưu trữ ở nhiều nodes sẽ giúp giảm giá thành và tăng dung lượng lưu trữ do một máy giờ gánh ít dữ liệu hơn. Điều kiện cho phần cứng và bộ nhớ lưu trữ từ đó cũng giảm giúp nhiều bên có thể tham gia hơn. Người dùng sử dụng dữ liệu từ nhiều node, giúp giảm đáng kể tình trạng tắc nghẽn mạng lưới.
Vì mỗi nodes sẽ tự đưa ra mức giá lưu trữ, do đó tạo ra một thị trường cạnh tranh và người dùng sẽ được lợi trực tiếp từ việc cạnh tranh giá lưu trữ của các node.
Hạn chế
Tuy có rất nhiều ưu điểm, nhưng hiện tại Decentralized Storage vẫn còn ở giai đoạn đầu phát triển và còn nhiều hạn chế có thể kể tới như:
- Công nghệ: Tuy mục đích của Decentralized storage là cho phép bất kỳ ai cũng có thể làm node, nhưng hiện tại để làm node cho một dự án Decentralized Storage khá phức tạp và yêu cầu người dùng có một kiến thức nhất định về mặt kỹ thuật.
- An toàn: Tuy hiện tại chưa có báo cáo về một vụ tấn công lớn vào các Decentralized Storage, nhưng do còn ở giai đoạn mới nên ta sẽ cần thêm thời gian để chứng minh.
- Phí: Thực chất ở thời điểm hiện tại mức phí lưu trữ của các Centralized Storage là rất thấp so với Decentralized Storage. Điều này là do số lượng node tham gia còn ít và model hoạt động của mỗi mạng lưới lưu trữ không giống nhau.
Amazon web service tính phí hàng tháng và phí thêm cho các tác vụ – Chi tiết tại đây.
Arweave tính phí một lần để lưu trữ mãi mãi – Chi tiết tại đây
Tổng kết lại, ở thời điểm hiện tại ưu điểm thực sự nổi bật của decentralized storage chỉ nằm ở tính bảo mật và sẽ cần cải thiện thêm nhiều về mặt chi phí và công nghệ liên quan.
Tiềm năng của Decentralized Storage
Thị trường truyền thống
Theo Fortune Business Insights, thời điểm hiện tại thị trường lưu trữ đám mây truyền thống (cloud storage) đang có giá trị vào khoảng hơn 70 tỷ đô, với tốc độ phát triển trung bình rơi vào khoảng 26.2% thì thị trường sẽ có giá trị hơn trăm tỷ đô chỉ trong 2 năm tới. Do đó đây là một thị trường rất tiềm năng cho mảng Decentralized Storage.
Tuy nhiên, thứ khiến Decentralized Storage tiềm năng không chỉ nằm ở thị trường truyền thống mà còn ở Crypto với tính “Decentralized” đặt lên hàng đầu.
Thị trường Crypto
Lấy ví dụ về Ethereum, bản thân Ethereum cũng có thể được coi là một hệ thống Decentralized Storage, dữ liệu được đưa lên các block sau đó được validate và cho lên chuỗi. Tuy nhiên đây không phải là thứ mà Etherem được thiết kế để làm, ở thời điểm hiện tại, mạng Ethereum đang lưu trữ số dữ liệu rơi vào khoảng 500GB – 1TB, và mỗi một node phải lưu trữ tất cả chỗ dữ liệu này.
Nếu mạng lưới Ethereum tiếp tục mở rộng với tốc độ hiện nay và lưu trữ nhiều dữ liệu (ví dụ khoảng 5TBs), thì mạng lưới sẽ ngăn cản một lượng lớn nodes hoạt động. Đồng thời chi phí để tải đống dữ liệu đó lên Ethereum là rất đắt.
Đã có một phép tính cho bài toán chi phí để lưu trữ 1GB dữ liệu trên Ethereum (trường hợp gwei là 100). Và anh em thử đoán xem con số đó sẽ là bao nhiêu? Hơn 60,000 ETH. Đúng vậy anh em không nhìn nhầm đâu, 60,000 ETH để lưu trữ 1GB dữ liệu trên Ethereum (Khoảng $210 triệu đô với tỷ giá hiện nay).
Hiện tại các dữ liệu của Crypto (DeFi, NFT,…) vẫn được lưu phần lớn off-chain, do đó để đi đến sự Decentralized mình tin sẽ có sự chuyển dịch dữ liệu Crypto lên các mạng lưới Decentralized Storage trong một tương lai không xa.
Ở ngay thời điểm hiện tại, các mạng lưới Decentralized Storage cũng đã bắt đầu phát triển mạnh. Phía dưới là ví dụ về hệ sinh thái các dự án đang sử dụng giải pháp lưu trữ của Arweave.
Có nhiều nhóm khách hàng khác nhau đang sử dụng Arweave – Nguồn: The Block
Các dự án nổi bật
Với tiềm năng mà Decentralized Cloud Storage mang lại, một vài cái tên đã tiên phong phát triển những platform của riêng mình.
Dưới đây là một vài tên tuổi nổi bật trong số rất nhiều dự án đang tham gia lĩnh vực trên:
Filecoin
Dự án đứng đầu trong mảng lưu trữ hiện tại là Filecoin (FIL). Filecoin được biết tới là một trong những tên tuổi đầu tiên làm về mảng storage và nổi bật nhất nhờ ứng dụng giao thức phân phối mã nguồn mở (IPFS).
Mình đã thử trải nghiệm các apps lưu trữ được build trên Filecoin, có những apps phải công nhận là cho trải nghiệm khá tuyệt vời, việc upload và tải file xuống diễn ra rất nhanh không khác gì sử dụng Google Drive. Anh em có thể trải nghiệm tại đây.
Chainsafe, một app build trên Filecoin có giao diện đơn giản và free 20GB lưu trữ – Chi tiết tại đây.
Arweave
Arweave (AR) là dự án về lĩnh vực lưu trữ thông tin sử dụng thuật toán đồng thuận Proof of Access để tạo ra kho lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn đầu tiên trên thế giới. Hay nói cách khác, Arweave cho phép người dùng trả phí upload một lần để lưu trữ vĩnh viễn dữ liệu.
Arweave nổi lên dạo gần đây nhờ sự hợp tác với Solana, cho phép các dự án có thể lưu trữ dữ liệu thông qua Solar Bridge. Xét ở vai trò người dùng các ứng dụng như Ardirve cho chúng ta cảm giác sử dụng khá đơn giản tương tự với các ứng dụng lưu trữ đám mây hiện nay.
Tuy nhiên nhược điểm của Arweave hiện tại là chi phí khá đắt và đang ngày càng tăng do giá AR token tăng.
Storj
Storj là một dự án tập trung vào mảng Cloud Storage, Storj cho trải nghiệm lưu trữ tốt dưới góc độ người dùng. STORJ token được sử dụng để trả cho các hosts chia sẻ bộ nhớ lưu trữ.
Sia
Một trong những tên tuổi hàng đầu khác là Sia. Có nguồn gốc từ Hackathon HackMIT 2013, qua một vài năm Sia tiếp tục phát triển với mục tiêu trở thành “xương sống của việc lưu trữ trên Internet”. Với mức giá rất rẻ và không gian lưu trữ lớn và trải nghiệm người dùng thân thiện đây là một dự án rất đáng để anh em quan tâm.
Sử dụng thử Sia-UI tại: https://sia.tech/
MaidSafe
Tương tự như Filecoin, Maidsafe đảm bảo rằng tất cả những file được upload lên mạng lưới SAFE của họ đều được mã hóa hoàn toàn. Hơn nữa, các file sẽ không được lưu trữ trên bất kỳ một server nào ngăn cản bên thứ ba truy cập vào dữ liệu của anh em.
Swarm
Gần tương tự với Storj, Swarm cũng tập trung và việc phát triển một platform lưu trữ dữ liệu phi tập trung dựa trên web3 Ethereum.
Tương tự như những đối thủ theo đuổi mục tiêu Decentralized Storage khác, Swarm hoàn toàn tin tưởng vào một tương lai phi tập trung và đang xây dựng một vài dịch vụ base layer cho web3 để hỗ trợ cho mục tiêu đó.
Dự phóng cơ hội đầu tư với Decentralized Storage
Trước đây khoảng 1 năm, mình cũng đã có tìm hiểu về các dự án mảng Decentralized Storage, hầu hết các dự án lúc đó đều chỉ mới phát triển và chưa có sản phẩm. Hiện tại lúc tìm hiểu lại và trải nghiệm một vài sản phẩm, mình rất ấn tượng về tốc độ phát triển nhanh cũng như những trải nghiệm tuyệt vời mà các app build trên mạng lưới mang lại.
Về mặt sản phẩm, mình có thể nói là Decentralized Storage cho trải nghiệm sản phẩm không hề kém cạnh các dự án lưu trữ đám mây hiện nay, mức phí lưu trữ khá đa dạng có dự án miễn phí có dự án tính phí nhưng đều rất phù hợp với anh em để lưu trữ dữ liệu cá nhân.
Tuy nhiên, ở góc độ là nhà đầu tư ta sẽ cần phải xét ở những góc độ khác để đánh giá xem dự án storage đó có tiềm năng hay không, dưới đây là một vài suy nghĩ và nhận định của mình ở góc độ này:
Phát triển và từ từ thu hút người dùng truyền thống
Đây không phải là việc mà Decentralized Storage có thể làm trong một sớm một chiều. Hiện tại các dự án về mảng Storage đều đang quá mạnh với chi phí rẻ và chất lượng dịch vụ tốt. Tuy nhiên với sự gia tăng về mặt chi phí và hàng loạt mối lo ngại về việc rò rỉ dữ liệu hiện nay, ta hoàn toàn có thể hy vọng vào một sự chuyển dịch về người dùng.
Như việc các game trở nên hấp dẫn hơn khi thêm yếu tố earn, có thể các dự án sẽ có incentive nào đó để thu hút người dùng sử dụng sản phẩm của mình trong tương lai.
Mở rộng hệ sinh thái on-chain
Đây là kịch bản mà mình thấy thích hợp hơn và đã được kiểm chứng thành công với case Filecoin và Arweave. Thay vì cố gắng cạnh tranh với các ông lớn để thu hút người dùng truyền thống, các dự án về mảng Decentralized Storage có thể tích hợp trực tiếp với các dự án của các blockchain khác, các dự án đó sẽ lưu trữ dữ liệu của mình mà không phải phụ thuộc vào các server tập trung.
Anh em có biết những game như Axie Infinity lưu trữ dữ liệu phần lớn ở các server tập trung? Có thể anh em đang sở hữu những NFT độc nhất vô nhị, nhưng nếu server đó xảy ra sự cố, thứ hiển thị trên màn hình của anh em sẽ chỉ là một hình ảnh trắng tinh và những NFT đó của anh em có thể bỗng chốc trở nên vô giá trị. Team Axie Infinity đã nhắc đến việc chuyển dần dữ liệu lên các Decentralized Storage trong tương lai gần.
Đây là một xu hướng chuyển dịch tất yếu, vì còn ý nghĩa gì khi chúng ta hướng tới Decentralzed mà dữ liệu lại có thể dễ dàng bị kiểm soát bởi các bên tập trung!
Ví dụ ở dưới là hình ảnh của hệ sinh thái Filecoin, phía trên mình cũng đã chia sẻ hệ sinh thái của Arweave. Các dự án đang dần chuyển dịch sang xu hướng lưu trữ phi tập trung và sự giãn nở của các dự án storage đang diễn ra rất nhanh.
Các yếu tố đánh giá một dự án thành công
Nắm được tình hình phát triển của dự án sẽ củng cố rất nhiều cho quyết định đầu tư của bản thân. Phía dưới là một vài tiêu chí đánh giá quan trọng mà mình thấy anh em cần nắm khi đánh giá một dự án mảng storage.
- Tốc độ tăng trưởng dữ liệu được lưu trữ trên mạng lưới: Đây là tiêu chí cơ bản nhất để ta đánh giá một mạng lưới lưu trữ, và nên được đặt lên ưu tiên hàng đầu.
Số lượng dữ liệu được lưu trữ trên Filecoin – Chi tiết tại đây
Số lượng dữ liệu được lưu trữ trên Siacoin – Chi tiết tại đây
- Số lượng đối tác sử dụng giải pháp lưu trữ của mạng lưới: Với xu hướng chuyển dịch sang lưu trữ trên các Decentralized Storage, đây là một tiêu chí quan trọng để ta đánh giá mức độ tăng trưởng và mở rộng của dự án. Số lượng đối tác là bao nhiêu? Có những đối tác quan trọng hay không? Thử tưởng tượng một ngày, dự án hàng đầu như Axie sử dụng giải pháp Decentralized Storage của một bên nào đó, đây chắc chắn sẽ là vụ nổ và tạo ra xu hướng cho việc lưu trữ trên các mạng lưới phi tập trung.
- Tokenomics: Cho dù sản phẩm tốt đến đâu, nhưng anh em hãy nhớ chúng ta đầu tư vào token chứ không đầu tư dự án, token phải có tác dụng mang lại giá trị cho holder. Anh em có thể tham khảo bài viết về tokenomics của Coin98 để hiểu hơn về tiêu trí quan trọng bậc nhất trong việc đầu tư Crypto.
Lời kết
Mảng Decentralized Storage có thể được coi là thứ mà ai cũng cần, hoặc sẽ cần nhưng chưa thực sự nhận được nhiều sự chú ý, và khả năng cao ta sẽ chúng kiến một sự chuyển dịch sang lưu trữ trên các Decentralized Storage trong một tương lai không xa đặc biệt là với các dự án Crypto. Dưới đây là tóm lại 3 ý chính trong bài:
- Storage có tiềm năng phát triển ở cả trong Crypto và ngoài Crypto.
- Storage là một phần quan trọng để Crypto thực sự Decentralized và xu hướng chuyển dịch dữ liệu lên các Decentralized Storage đang diễn ra.
- Có tốc độ phát triển rất nhanh, nhưng Decentralized Storage còn nhiều hạn chế so với Centralized Storage và việc chuyển dịch sẽ diễn ra từ từ chứ không thể xong trong một sớm một chiều.
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho anh em những thông tin cần thiết để hiểu hơn về Decentralized Storage là gì, cũng như giúp đỡ anh em phần nào trong việc tìm kiếm cơ hội đầu tư.
