Công dụng DAO: đầu tư, quản lý, mua bán
1. DAO là gì?
DAO là viết tắt của tổ chức tự trị phi tập trung (Decentralized Autonomous Organization).
2. DAO có vẻ phức tạp quá nhỉ?
DAO là một loại cấu trúc tổ chức mới, được xây dựng bằng công nghệ blockchain. Người ta thường mô tả nó như một loại hợp tác (co-op) tiền điện tử. (Hay “một đám đông liên quan đến tài chính được tập hợp chớp nhoáng” hoặc “một nhóm chat với tài khoản ngân hàng”).
Ở nghĩa cơ bản nhất, DAO là các nhóm được hình thành vì một mục đích chung, như đầu tư vào các công ty khởi nghiệp, quản lý một stablecoin hoặc mua một loạt các NFT. ConsenSys, một tổ chức blockchain, định nghĩa DAO là “cơ quan quản lý giám sát việc phân bổ nguồn lực và đảm bảo thành công lâu dài cho dự án mà nó hỗ trợ”.
Khi thành lập xong, một DAO được điều hành bởi các thành viên, thường thông qua việc sử dụng token tiền điện tử. Những token này thường đi kèm một số quyền nhất định, chẳng hạn như quyền quản lý kho bạc chung hoặc bỏ phiếu cho một số quyết định.
3. Ví dụ về DAO?
Chắc rồi. DAO nổi tiếng nhất có lẽ là CharterDAO – một nhóm gồm hàng nghìn người hâm mộ tiền điện tử. Trong khoảng một tuần, họ đã huy động được hơn 45 triệu USD để đấu giá một bản sao hiếm hoi của Hiến pháp Mỹ đang được Sotheby’s bán đấu giá. Nhưng vì nhóm đã tan rã sau khi thua cuộc (và sa lầy vào việc tranh cãi tìm cách trả lại tiền cho các nhà đầu tư), nên đây có lẽ không phải ví dụ tốt nhất.
Một ví dụ tốt hơn có thể là PleasrDAO – một nhóm gồm hàng chục nghệ sĩ, doanh nhân và nhà đầu tư tiền điện tử – được thành lập để đấu giá tác phẩm của các nghệ sĩ kỹ thuật số nổi tiếng.
Nhóm đã chi 5.4 triệu USD cho một NFT gắn với Edward Snowden – người từng gây chấn động khi bất ngờ tiết lộ nhiều thông tin và tài liệu mật liên quan đến các chương trình do thám toàn cầu của Mỹ. PleasrDAO cũng mua album Wu-Tang Clan “Once Upon a Time in Shaolin” với giá 4 triệu USD.
Sau khi những tác phẩm này được mua, chúng trở thành tài sản của các thành viên DAO, và họ sẽ quản lý chúng theo cách họ thấy phù hợp. Họ có thể bỏ phiếu để trưng bày chúng ở nơi nào đó, hoặc chia chúng thành 1,000 NFT và bán các mảnh cho công chúng, hoặc đơn giản là giữ chúng trong kho. Trong mô hình DAO cổ điển, tất cả các quyết định này được thực hiện “trên chuỗi”, thông qua hệ thống bỏ phiếu dựa trên token.
Nhược điểm DAO: phí gas đắt, rắc rối pháp lý
4. Sao họ không dùng một trang web huy động vốn cộng đồng bình thường?
Tôi hiểu lý do mọi người muốn gom tiền lại để mua các thứ. Nhưng tại sao việc này lại cần đến một cấu trúc quản trị dựa trên tiền điện tử hoàn toàn mới?
Họ có thể làm vậy. Và trong một số trường hợp, sử dụng một nền tảng gây quỹ như Kickstarter có thể tốt hơn cho DAO, vì theo cách thông thường việc sử dụng tiền điện tử để huy động số tiền lớn có thể khiến người dùng phải trả phí giao dịch cắt cổ. Ví dụ, khi ConstitutionDAO huy động được 47 triệu USD, người dùng của nó đã phải trả khoảng 1.2 triệu USD phí cho mạng Ethereum.
5. DAO còn nhược điểm nào nữa không?
Một số DAO phát hiện ra rằng việc quản trị dựa trên blockchain phi tập trung phức tạp hơn nhiều so với họ nghĩ. DAO đầu tiên, được gọi đơn giản là The DAO, đã huy động được hơn 150 triệu USD để xây dựng một loại hình công ty đầu tư huy động vốn từ cộng đồng, nhưng bị thất bại vì một loạt các vấn đề pháp lý, quản trị và an ninh. Những vấn đề tương tự đã cản trở các DAO khác kể từ đó.
Các DAO cũng có thể gặp rắc rối pháp lý nếu cơ quan quản lý quyết định rằng token họ phát hành là chứng khoán, do đó yêu cầu họ phải thực hiện quy trình đăng ký giống như một công ty bán cổ phiếu hoặc trái phiếu. Vào năm 2017, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch của Mỹ đã phát hiện ra rằng DAO Tokens – token gốc của The DAO – trên thực tế là chứng khoán và lẽ ra phải tuân theo luật chứng khoán.
Sự bùng nổ DAO gần đây cũng đã thu hút sự chú ý của các nhà quản lý và cơ quan thực thi pháp luật. Họ lo ngại rằng một số DAO có thể là bình phong cho việc gian lận.
Ngay cả một số người hâm mộ tiền điện tử cũng tranh luận rằng các DAO vẫn chưa chứng minh được là họ có thể làm nhiều hơn việc phân bổ tiền điện tử cho các dự án.
“Các nhà công nghệ của DAO đã thất bại trong việc tạo ra công nghệ hấp dẫn để giải quyết các vấn đề mà xã hội đang đối mặt,” Grace Rebecca Rachmany, một nhà tư vấn lãnh đạo của DAO viết trong một bài báo năm 2020.
Ưu điểm DAO: minh bạch, dân chủ, nhanh nhẹn
6. Vậy tại sao mọi người lại chọn tham gia một DAO?
Chà, tất cả đều mới và chưa được khám phá. Các DAO vẫn đang – mượn một cụm từ yêu thích của người hâm mộ tiền điện tử – trong giai đoạn trứng nước và những người ủng hộ lập luận rằng các DAO tốt hơn, hiệu quả hơn sẽ xuất hiện trong vài năm tới.
Nhưng nếu bạn hỏi những người tin tưởng tiền điện tử, họ sẽ cho bạn biết rằng so với các tổ chức được điều hành theo cách truyền thống, DAO có thể làm tốt hơn một số việc:
Về lý thuyết, DAO có thể minh bạch hơn các tổ chức truyền thống, bởi vì các quyết định quan trọng của nhóm được thực hiện “trên chuỗi”, bằng cách sử dụng token quản trị và phiếu bầu xuất hiện vĩnh viễn trên sổ cái blockchain.
Về lý thuyết, DAO có thể dân chủ hơn các tổ chức truyền thống vì tất cả người tham gia đều có thể bỏ phiếu cho các quyết định của nhóm, chứ không chỉ hội đồng quản trị hoặc giám đốc điều hành.
Về lý thuyết, DAO có thể hoạt động nhanh nhẹn hơn so với các công ty truyền thống. Vì chúng thường là những dự án cụ thể mà bạn có thể thành lập và kết thúc một cách nhanh chóng với ít chi phí hơn so với việc hình thành một công ty khởi nghiệp truyền thống.
7. Vì sao bạn dùng cụm “về lý thuyết” nhiều vậy?
Bởi vì chưa có nhiều câu chuyện thành công về DAO và hầu hết lợi ích nói trên vẫn chưa được chứng minh. Một số người nghi ngờ DAO bất lực trong việc đưa ra các quyết định kinh doanh phức tạp, số khác cho rằng chúng khá giống các mô hình kim tự tháp.
Thực tế, một số DAO bị cho là rug pull – như AnubisDAO, một dự án DeFi chọn chó là chủ đề. Người sáng lập dự án này bị cáo buộc ăn cắp 60 triệu USD từ các nhà đầu tư.
Ngoài ra, cấu trúc công ty không người lãnh đạo không thực sự hiệu quả nếu hoạt động bên ngoài lĩnh vực tiền điện tử. Và ngày nay hầu hết các DAO thành công được gọi là “DAO giao thức” – nghĩa là chúng được thiết kế để quản lý các dự án thuộc mảng cơ sở hạ tầng cho chính tiền điện tử. Chúng ta không thực sự biết mô hình DAO sẽ hoạt động như thế nào nếu được áp dụng cho một doanh nghiệp phi tiền điện tử thông thường.
Tại sao tôi cần quan tâm đến DAO?
8. Tại sao tôi nên quan tâm đến DAO?
Nếu tôi không phải kỹ sư blockchain hay nhà đầu tư tiền điện tử mà chỉ là một người bình thường với một công việc bình thường, sống một cuộc sống bình thường. Tại sao tôi nên quan tâm đến DAO?
Hiện tại, mọi người không bắt gặp DAO hàng ngày. Nhưng tôi nghĩ chúng ta nên biết những vấn đề mà các nhà công nghệ đang cố gắng giải quyết. Rất nhiều nhà công nghệ nhận được các khoản tài trợ lớn đang tìm cách biến tất cả loại tổ chức – bao gồm cả những tổ chức bạn đang là thành viên hay cực kì quan tâm – trở thành DAO.
Một số người thậm chí dự đoán DAO có thể trở thành một thế lực trong chính trị, tạo điều kiện phát triển một loại ủy ban hành động chính trị tiền điện tử lỏng lẻo, không được kiểm soát. Và ủy ban này có thể thực hiện các chiến dịch và vận động hành lang bằng tiền và sự hỗ trợ của tổ chức.
Ở dạng cơ bản nhất, DAO là phương thức mới để một nhóm người quản lý một số tiền lớn và sắp xếp nguồn lực cho dự án – dù đó là “mua” hiến pháp, xây dựng mạng xã hội mới hay gây ảnh hưởng đến một cuộc bầu cử. Đó là một ý tưởng lớn, có tính cách mạng và không thừa khi chúng ta để mắt đến quá trình hình thành của nó.
9. Những ứng dụng thú vị nhất hiện tại của DAO là gì?
Những người yêu thích tiền điện tử đang bắt đầu thử nghiệm với “DAO xã hội” – một loại câu lạc bộ xã hội do cộng đồng sở hữu mà để tham gia bạn phải trả tiền (dưới hình thức mua token).
DAO xã hội được biết đến nhiều nhất là Friends With Benefits với hàng nghìn thành viên. Gần đây, tổ chức này đã huy động được 10 triệu USD từ các nhà đầu tư bao gồm cả công ty đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz.
Friends With Benefits được so sánh là một “Soho House phi tập trung” và nó hoạt động giống như một câu lạc bộ đồng quê trực tuyến. Để tham gia, các thành viên phải mua một số lượng nhất định token $FWB. (Hiện tại, tư cách thành viên đầy đủ có giá 75 token $FWB, khoảng 4,000 USD.)
Người tham gia sẽ được mời vào phòng trò chuyện Discord, nơi các thành viên trò chuyện về tiền điện tử, các đầu mối giao dịch và mẹo đầu tư, đồng thời tổ chức các buổi họp để nói về kế hoạch tương lai của nhóm. Nhóm tổ chức các bữa tiệc chỉ dành cho thành viên tại các hội nghị tiền điện tử lớn và các thành viên tổ chức các buổi gặp mặt tại nơi họ đang sống.
10. Một câu lạc bộ độc quyền mà bạn phải trả 4,000 USD để tham gia, nghe có vẻ ngược lại với ý tưởng đó?
Khoan đã. Tôi nghĩ tiền điện tử là một sân chơi công bằng, nơi quyền lực trở nên phi tập trung.
Alex Zhang – một trong những lãnh đạo của Friends With Benefits đã giải đáp thắc mắc này như sau:
Trong hầu hết trường hợp, đặc biệt là với FWB, giá token ban đầu khá thấp và nó tăng lên khi giá trị của một thành viên tăng lên theo thời gian. Do đó, điều quan trọng cần nhớ là token là một tài sản, thay vì các khoản phí định kỳ mà bạn phải trả để tham gia các loại tổ chức xã hội khác, thì giờ đây bạn mua token. Bất cứ lúc nào nếu cần thiết người ta có thể bán token của họ.
Tuy nhiên, điều quan trọng là DAO phải tiếp tục tạo cơ hội kết nạp những thành viên mới không đủ khả năng mua token. Ví dụ: chúng tôi trả token FWB cho người sáng tạo nội dung, quản lý, nhà thiết kế, tình nguyện viên sự kiện và các vai trò khác có lợi cho sứ mệnh của chúng tôi. Chúng tôi cho phép những người đóng góp này có cổ phần sở hữu trong cộng đồng.
11. Nếu DAO vô dụng như vậy, tại sao các nhà đầu tư lại tài trợ, và tại sao mọi người lại tham gia?
Nếu thế thì nghe như DAO có thể trở nên lộn xộn và phức tạp. Và một số là scam hoàn toàn, và ngay cả với những DAO đang làm điều gì đó thú vị, người ta cũng phải tốn kém tiền để tham gia. Vậy… phần tốt của nó là gì?
Như bất kỳ những dự án tiền điện tử khác, DAO thu hút mọi người vì đủ loại lý do: cờ bạc đầu cơ, theo trend và niềm tin về một loại cấu trúc tổ chức mới tiên tiến.
Một chủ đề chung được những người ủng hộ DAO nghiêm túc hơn quan tâm là quyền sở hữu tập thể. Giống như những người tin tưởng web3, những người ủng hộ DAO tin rằng với giai đoạn tiếp theo của internet, chúng ta cần một mô hình sở hữu hoàn toàn khác.
Họ lập luận rằng DAO có thể cho phép chúng ta xây dựng một tập hợp các tổ chức và nền tảng mới do người dùng sở hữu, và được quản lý một cách công bằng, minh bạch.
Ví dụ: bạn có thể có một mạng xã hội do DAO quản lý, ở đây người dùng có thể bỏ phiếu để gỡ bỏ một số bài đăng có tính xúc phạm hoặc trao token cho những người đăng nhiều nội dung giá trị. Hoặc phiên bản DAO-ified của Amazon Web Services hoạt động như một co-op, trong đó các thành viên tham gia xây dựng các tính năng mới và giữ cho mạng hoạt động.
Chris Dixon, nhà đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư tiền điện tử, lập luận rằng DAO “có thể giúp internet tìm lại tầm nhìn lý tưởng, nguyên thuỷ của mình: quyền lực và tiền bạc được đẩy ra rìa, các mạng lưới phát triển và cùng nhau hưng thịnh, một sân chơi bình đẳng cho người tài ở mọi nơi trên thế giới, một tầng lớp trung lưu sáng tạo đang phát triển mạnh và một nơi nói chung là đa dạng và thú vị”.
Nhưng, tất nhiên, nó cũng có thể trở thành một mớ hỗn độn tốn kém – khi các DAO đối mặt với những thách thức liên quan đến việc thu hút mọi người hướng tới một mục tiêu chung, bất kể nằm trong hay ngoài lĩnh vực tiền điện tử.
