Key insights:
- Layer 2 là tên gọi chung cho các giải pháp phát triển trên layer 1 và được kế thừa các đặc tính của layer 1 nhằm phục vụ mục đích mở rộng.
- Layer 2 có thể được phát triển ở bất kỳ blockchain nào muốn đáp ứng nhu cầu người dùng ở quy mô lớn hơn.
- Hiện tại Ethereum đang dẫn đầu về việc phát triển các giải pháp layer 2, nổi bật trong đó là giải pháp Rollup.
- Khả năng cao thị trường sẽ là sân chơi của Rollup trong tương lai, trong đó vai trò của các dự án cross-chain bridge sẽ ngày càng quan trọng.
Layer 2 là gì?
Layer 2 (hay còn gọi là L2) là tên gọi chung cho các giải pháp phát triển trên layer 1 và được kế thừa các đặc tính của layer 1 nhằm phục vụ mục đích mở rộng. Khác với lầm tưởng thường gặp là layer 2 chỉ dành cho Ethereum, layer 2 có thể được phát triển ở bất kỳ blockchain nào muốn đáp ứng nhu cầu người dùng ở quy mô lớn hơn.
Trên thực tế ngoài Ethereum, Bitcoin có Lightning network giúp cải thiện tốc độ giao dịch. Cộng đồng BNB Chain cũng có kế hoạch mở rộng mạng lưới với các giải pháp layer 2 và còn nhiều chain khác có thể phát triển giải pháp layer 2 trong tương lai.
Vì sao layer 2 cần thiết?
Không phải ngẫu nhiên mà đa số người dùng lầm tưởng giải pháp layer 2 chỉ dành cho Ethereum. Với lượng giá trị thu hút được và hiệu ứng mạng lưới vượt xa các chain khác, Ethereum đã chứng minh sự thành công của mình, tuy nhiên điều đó cũng làm nổi bật những hạn chế của mạng lưới. Phí cao, mạng lưới tắc nghẽn là những vấn đề mà người dùng thường xuyên gặp phải khi giao dịch vào thời gian cao điểm trên Ethereum.
Thực tế, không chỉ riêng Ethereum gặp vấn đề với việc mở rộng, Bitcoin cũng chỉ có thể xử lý được trung bình 7 giao dịch/giây. Các chain khác như BNB Chain, Polygon, Avalanche cũng thường xuyên bị tắc nghẽn trong thời gian cao điểm. Tất cả những vấn đề này làm tăng nhu cầu phát triển các giải pháp giúp mở rộng mạng lưới và layer 2 là một trong những giải pháp đó.
Layer 2 giúp:
- Tăng khả năng xử lý giao dịch, giảm tắc nghẽn mạng lưới và cải thiện trải nghiệm người dùng.
- Gói nhiều giao dịch thành một giao dịch để xử lý nhằm giảm phí gas và giúp người dùng dễ tiếp cận hơn.
- Không phải đánh đổi các đặc tính như bảo mật hay phi tập trung để đạt được sự mở rộng vì layer 2 được phát triển ở phía trên mạng.
- Phát triển mạng lưới chuyên dụng phù hợp với mục đích của mạng và có thể hoạt động trên quy mô lớn.
Bối cảnh hiện tại của Layer 2
Layer 2 có thể mang lại lợi ích lớn, thậm chí đây có thể là tiêu chí bắt buộc để các layer 1 đạt tới tham vọng mở rộng. Nhưng với bản chất được phát triển trên layer 1 và thừa hưởng những đặc tính của nó, layer 2 chỉ thực sự cần thiết nếu bản thân layer 1 thu hút được giá trị.
Việc phát triển layer 2 cho một blockchain layer 1 không có người dùng giống như việc giải một bài toán không tồn tại. Để xác định layer 2 của một chain có thực sự tiềm năng hay không, chúng ta cần phân tích tình trạng hiện tại của blockchain layer 1 mà layer 2 đó được phát triển ở trên.
Layer 1 không hỗ trợ smart contract
Layer 1 không hỗ trợ smart contract (hợp đồng thông minh) đáng chú ý nhất hiện nay là Bitcoin. Để giải quyết bài toán về khả năng mở rộng, Lightning network đã được phát triển. Lightning network là layer 2 của mạng lưới Bitcoin sử dụng giải pháp payment channels (kênh thanh toán).
Mỗi một channel trong mạng lưới có thể xử lý trung bình từ 250 – 500 giao dịch/giây và không giới hạn số lượng channel có thể tham gia mạng lưới. Với số lượng channel hiện tại, theo lý thuyết, Lightning network của Bitcoin có thể xử lý từ 20 – 40 triệu giao dịch/giây.
Cần lưu ý là con số trên chỉ tồn tại trên lý thuyết, bài toán của Lightning network hiện tại là làm sao phổ cập việc sử dụng BTC để thanh toán trên quy mô lớn. Nếu BTC không được chấp nhận và mạng lưới Bitcoin muốn phát triển theo hướng khác thì Lightning network sẽ mất đi giá trị vì giải pháp payment channels phục vụ chủ yếu cho mục đích thanh toán. Nếu Lightning network không còn giá trị, mạng lưới Bitcoin sẽ quay trở lại bài toán ban đầu liên quan đến vấn đề mở rộng.
Có thể nói, Lightning network giống như con đường một chiều mà Bitcoin đã chọn đi. Nếu thành công, nó sẽ giúp BTC trở thành đồng tiền được chấp nhận rộng rãi, nếu thất bại, nó sẽ khiến BTC bị các đối thủ đến sau bỏ xa, nổi bật là các blockchain hỗ trợ smart contract đang phát triển rất nhanh hiện nay.
Layer 1 hỗ trợ smart contract
Xét 10 chain có TVL (giá trị tài sản khoá) cao nhất hiện tại, có thể thấy Ethereum đang vượt xa các chain khác về chỉ số này, kể cả các layer 2 của Ethererum cũng thuộc top 10 chain có TVL cao nhất.
Các blockchain layer 1 khác vẫn chưa có layer 2, tuy nhiên cộng đồng của một vài dự án đã đề xuất việc phát triển giải pháp này cho blockchain của mình. Tiêu biểu có thể kể đến cộng đồng BNB Chain đề xuất phát triển giải pháp Zk Rollup để tăng hiệu suất mở rộng và sidechain để phục vụ cho cho các mục đích riêng biệt.
Với vị thế là người đứng đầu và tiên phong cho các giải pháp layer 2, từng nước đi của Ethereum có ảnh hưởng rất lớn tới các blockchain còn lại. Như đã trình bày trong bài các giải pháp mở rộng Ethereum, giải pháp layer 2 Rollup là giải pháp mở rộng tiềm năng nhất hiện nay.
Về hiệu ứng mạng lưới, các dự án sử dụng giải pháp Rollup cũng đang thu hút nhiều giá trị nhất và các giải pháp Rollup cũng được nhiều người ủng hộ nhất trong tầm nhìn phát triển của Ethereum.
Rollup – giải pháp layer 2 được ủng hộ nhiều nhất hiện nay
Rollup có hai hướng tiếp cận là Optimistic rollups và Zk rollups.
1. Zk rollups
Zk rolllups được xem là giải pháp hoàn thiện hơn nhưng do có độ khó kỹ thuật cao, các layer 2 sử dụng Zk rollups hiện tại vẫn chưa hỗ trợ EVM (máy ảo Ethereum). Layer 2 sử dụng giải pháp Zk rollups phải tự phát triển sản phẩm từ đầu, điều này làm hạn chế khả năng tiếp cận được tệp người dùng lớn của chúng.
Tuy nhiên với các đặc tính ưu việt, giải pháp Zk rollups vẫn xuất hiện ở các dự án nổi bật và thu hút được nhiều giá trị như dYdX, Loopring, ZkSync. Đặc biệt, dự án ZkSync đã thông báo về việc ra mắt ZkEVM, một layer 2 riêng biệt sử dụng giải pháp Zk rollups hỗ trợ EVM trong cuối năm 2022.
2. Optimistic rollups
Ở thời điểm hiện tại, các layer 2 sử dụng giải pháp Optimistic rollups đang thu hút nhiều giá trị nhất, nổi bật trong số đó là Arbitrum One và Optimism với TVL bỏ xa các layer 2 khác.
Arbitrum là một bộ giải pháp mở rộng layer 2 được Offchain-labs phát triển nhằm giải quyết các vấn đề tắc nghẽn trên Ethereum.
Hệ sinh thái Arbitrum hiện gồm có:
- Arbitrum One: Sản phẩm chính của Arbitrum, là layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic Rollups. Trong thời gian tới Arbitrum One sẽ nâng cấp thành Arbitrum Nitro nhằm cải thiện hiệu suất nền tảng.
- Arbitrum Nova: Một chain riêng tập trung vào mảng gaming và social được phát triển dựa trên công nghê của AnyTrust và chia sẻ codebase với Nitro.
Hiện tại Arbitrum One là layer 2 thu hút nhiều giá trị nhất và có một lượng lớn dự án đang phát triển bên trên.
Tương tự Arbitrum One, Optimism cũng là layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic Rollups. Optimism cũng thu hút được một số lượng lớn dự án tham gia phát triển phía trên.
Dự phóng về Layer 2
Với lộ trình tập trung vào Rollup của Ethereum cộng với sự phát triển hiện tại của các giải pháp layer 2, khả năng cao thị trường sẽ là sân chơi của Rollup trong tương lai. Các dự án tiên phong nếu vẫn giữ vững thị phần và tiếp tục phát triển, chúng sẽ tạo động lực cho các layer 2 mới sử dụng cả giải pháp Optimistic Rollups và Zk Rollups tham gia cuộc đua, từ đó tạo ra nhiều cơ hội lợi nhuận mới và thu hút dòng tiền.
Những layer 2 này không nhất thiết phải ở trên Ethereum, chúng hoàn toàn có thể được phát triển trên BNB Chain, Solana, Polygon… Tuy nhiên, bản chất việc xuất hiện của layer 2 là để giúp layer 1 tăng khả năng mở rộng, vì vậy chỉ những layer 1 thu hút được giá trị thực sự mới có thể phát triển bền vững. Điều này không có nghĩa là các layer 1 khác không thể theo “trend” và tạo ra các layer 2 cũng như token liên quan, nhưng người dùng nên đánh giá kỹ các rủi ro khi tham gia những dự án này.
Nếu xem layer 2 là các mỏ vàng thì cross-chain bridge chính là cái xẻng. Càng nhiều layer 2 xuất hiện với nhiều cơ hội mới thì nhu cầu sử dụng cross-chain bridge sẽ ngày càng tăng. Dự án nào có mô hình hoạt động, chiến lược tiếp cận thị trường tốt sẽ có lợi thế lớn.
Tuy nhiên các dự án cross-chain bridge hiện tại là “miếng mồi ngon” cho những kẻ tấn công với nhiều vụ hack gây thiệt hại lớn về tài sản người dùng. Khả năng cao những vụ hack bridge này vẫn sẽ tiếp diễn trong tương lai.
Lời kết
Layer 2 là một giải pháp quan trọng để mở rộng blockchain layer 1 đạt được quy mô lớn hơn. Hiện tại Ethereum đang dẫn đầu việc phát triển các giải pháp layer 2, nổi bật trong số đó là giải pháp Rollup. Cuộc đua giữa các giải pháp layer 2 khả năng cao sẽ ngày càng sôi động trong tương lai.
